ساختار وزارت نیرو باید از پیمانکار به سیاستگذار تغییر کند/ اضافه برداشت‌ها نسبت به آب قابل برنامه‌ریزی دلیل موثر کم آبی در ایران

به گزارش خبرنگار خبرگزاری خانه ملت، فراکسیون زنان مجلس ضمن بازدید از شرکت مدیریت شبکه برق ایران بازدید در نشستی با مسئولان این شرکت مسائل و مشکلات این حوزه را بررسی کرد.

سمیه رفیعی عضو فراکسیون زنان مجلس در این نشست با بیان اینکه امیدواریم در این جلسه به راهکارهای خوبی در مدیریت مصرف برسیم، گفت: بهتر بود معاونان تخصصی وزارتخانه در نشست حضور داشته باشند و ما نسبت به این موضوع انتقاد داریم و می طلبد این موضوع را به وزیر منتقل کنید.

وی با بیان اینکه ما به مشکلات حوزه آب واقف هستیم، خطاب به زهرایی یادآور شد: همچنان منتظر ارائه گزارش‌های شما به کمیسیون کشاورزی هستیم.

عضو فراکسیون زنان مجلس با طرح این سوال که سیاست‌گذاری در حوزه آب در جمهوری اسلامی برعهده چه کسی است، تصریح کرد: اگر بر اساس اظهارات شما این موضوع برعهده وزارت جهاد کشاورزی است، بنابراین به این نتیجه می‌رسیم که جای این مسئله در وزارت نیرو نیست، در این رابطه وظیفه وزارت نیرو و همچنین وظیفه شورای عالی آب دقیقاً چیست.

بنفشه زهرایی دبیر کارگروه ملی سازگاری با کم آبی در پاسخ به سوال رفیعی گفت: مصوبات شورای عالی آب لازم‌الاجرا نیست و در چند سال گذشته هیچ کدام از مصوبات پیگیری نشده است.

رفیعی در ادامه با اشاره به اظهارات زهرایی گفت: بر این اساس بهتر بود این نشست را با ساداتی‌نژاد وزیر جهاد کشاورزی برگزار می کردیم و چنانچه برق را هم به این وزارتخانه واگذار کنیم چیزی از وزارت نیرو باقی نمی‌ماند و بهتر است تعطیل شود؛ زمانی که طرح نهضت ملی مسکن مطرح می‌شود وزارت نیرو کجای این تصمیمات قرار دارد که بگوید زیرساخت لازم برای اجرا ندارد؛ مگر این وزارت خانه در شورای عالی شهرسازی حضور ندارد؟ حضور این وزارتخانه در جلسات کمیسیون زیربنایی دولت کجاست؟ متأسفانه صحبت‌های مطرح شده پاک کردن صورت مسئله است؛ ما اینجا نیامدیم روضه آب بشنویم بلکه به دنبال ارائه راهکارهای موثر برای رفع مشکلات هستیم.

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس یادآور شد: ابتدا در ساختار وزارت نیرو، تمامی مباحث مربوط به آب و مدیریت آن متمرکز بود اما وزیری بر طبق برنامه هایی که ارائه کرد، گفت ساختار مدیریتی  تبدیل به آب منطقه‌ای شود که نتیجه این شد که ساختار حکمرانی و حاکمیتی تبدیل به خصولتی و غیرانتفاعی شد، دعوا و تنش‌های آبی  امروز در کشور در نتیجه همین تصمیم اشتباه مدیریتی بود و این بدترین تصمیم اشتباهی بود که به کشور تحمیل شد.

وزیر دیگری پیشنهاد مدیریت منابع آب بر مبنای حوزه آبریز را داد، خیلی هم خوب. اما سوال ما اینست چرا اسناد مربوط به مدیریت  آب منطقه‌ای را امحا کردید؟  امروز همه می دانند که ایران درگیر تغییرات اقلیم و این یک پدیده نیست، یک روند است، آیا  وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی همچنان باید غافلگیر شوند که در آینده چه کار باید کنند و 4 سال بعد هم دور هم جمع شویم که چه اقداماتی برای کم آبی داشته باشیم، برای تغییرات اقلیمی چه فکری کرده‌ایم؛ همچنان رویکرد سازه‌ای  در وزارت نیرو حکمفرما است.

سدسازی نسخه‌ای نخ‌نما شده است

رفیعی با بیان اینکه سدسازی نسخه‌ای نخ‌نما شده است، تصریح کرد: باید بیشتر برنامه‌ها با در نظر گرفتن تغییرات اقلیمی باشد و حتما سراغ مدیریت آبخیز و روان‌آب‌ها برویم اما وزارت نیرو این مسائل را دنبال نمی‌کند و فقط به دنبال پروژه انتقال آب و سدسازی است؛ ساختار وزارت نیرو، ساختار پیمانکاری است زیرا در سدسازی و مدیریت سازه‌ای پول وجود دارد، متأسفانه تعارض منافع، پدر آب و منابع آبی را در کشور درآورده است؛ مطرح شده که دیپلماسی آب نداریم، درست است دانشگاه‌ها کم کاری کردند اما ما چقدر به حرف های دلسوزانه متخصصان گوش دادیم، همچنین مطرح می‌شود که هیچ معاهده دست و پاگیری در حوزه آب نداریم، چه کسی باید به این موضوع توجه کند؛ در حوزه دیپلماسی محیط زیست ضعف داریم و وزارت خارجه تحلیل درست و موثری از پروژه‌های سدسازی کشورهای همسایه ندارد و در واقع وزارت نیرو اطلاعات مناسب را به این وزارتخانه نداده و گزارشات وزارت نیرو  در مورد آلایندگی رود ارس با هم متفاوت است.

فاطمه محمدبیگی عضو فراکسیون محیط زیست در این نشست گفت: استان قزوین با تنش آبی مواجه و دومین استان بهره‌برداری از چاه‌های آب زیرزمینی است در حالی که رودخانه‌های آن به حوزه‌های آبریز دریای خزر می‌ریزد و خودش حقابه‌ای برای برداشت ندارد.

وی با انتقاد از اینکه عدم عدالت در توزیع آب به شدت در کشور ایجاد تنش می‌کند، تصریح کرد: عدم بهره‌برداری از آبخوان‌ها به گونه ای است که از 11 حوزه آبخوان و آبخیزداری در استان قزوین تنها 3 طرح اجرا می‌شود و آبی که از کوه‌ها و سرچشمه‌ها جاری می‌شود، هدر می رود و مدیریت نمی‌شود؛ همچنین عدم استفاده از انرژی‌های نو و تجدیدپذیر از جمله مشکلات است در حالی که ما تونل‌های بادی و سرزمین خورشیدی گسترده‌ای در کشور داریم.

نیازمند تغییر سیاست‌ها در حوزه حکمرانی آب، برق و انرژی هستیم

محمدبیگی با تأکید بر اینکه نیازمند تغییر سیاست‌ها در حوزه حکمرانی آب، برق و انرژی هستیم، تصریح کرد: باید در سطوح بالا نمایندگان مجلس، وزرا، هیأت وزیران و مدیران اجرایی ارشد در 3 قوه آموزش‌های ویژه‌ای برای حکمرانی انرژی ببینند و همچنین رشته‌های جدید دانشگاهی در حوزه حکمرانی انرژی راه‌اندازی شود و از ظرفیت‌ها استفاده کنیم، همچنین می‌توان برای کاهش مصرف انرژی از نسل جدید کولرها استفاده کرد.

عضو فراکسیون زنان مجلس با یادآوری اینکه باید برای طرح‌های ملی مسکن در اقلیم کم آب، مدیریت آب صورت گیرد، گفت: امیدواریم اینگونه جلسات با فراکسیون‌ها و کمیسیون‌های تخصصی مجلس برگزار و هشدارهای لازم داده شود و برای کاهش مصرف انرژی می‌توان از تجارب کشورهای دیگر استفاده کرد.

مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق در این نشست گفت:  راه‌اندازی نیروگاه‌ها چاره کار نیست و نمی‌تواند کفایت لازم را داشته باشد بنابراین باید مصرف کاهش برق مورد توجه قرار گیرد البته وزارت نیرو به این موضوع توجه دارد.

وی عدم توسعه ظرفیت نیروگاهی متوسط با رشد مصرف برق طی سال‌های اخیر و تأخیر در انجام تعمیرات تعدادی از واحدهای نیروگاهی را از جمله دلایل اصلی کسری برق دانست و گفت: متأسفانه فرهنگ استفاده درست نیست البته موضوع چندوجهی است و وضعیت ورودی آب نسبت به سال گذشته 4 درصد کاهش پیدا کرده و برنامه این است که ظرفیت تولید را 35 هزار مگاوات افزایش دهیم و  برنامه‌های احداث نیروگاه توسعه شبکه و مدیریت مصرف و همچنین برنامه عملیاتی برای توسعه و تأمین 10 هزار مگاوات بهینه‌سازی انرژی را در دستور کار داریم.

رجبی یادآور شد: اولین واحد نیروگاه‌های صنایع در تیر ماه سال جاری با ظرفیت 183 مگاوات در استان سمنان به بهره‌برداری خواهد رسید، وزارت نیرو به محیط زیست توجه دارد و سوخت نیروگاه‌ها سیکل ترکیبی است.

سخنگوی صنعت برق در تشریح برنامه‌های یکصد اقدام عملیاتی برای عبور از اوج بار تابستان 1401 گفت: احداث نیروگاه‌های جدید، ارتقاء نیروگاه‌های موجود، برنامه‌ریزی مناسب تولید برقابی برای اخذ حداکثر انرژی در تابستان، افزایش واردات برق، بازسازی نیروگاه‌های دارای آسیب جدی، خرید از مولدهای برق ادارات، صنایع و سایر بخش‌ها، اجرای طرح‌های تشویقی کاهش مصرف در بخش خانگی و کشاورزی، شناسایی، کشف و جمع‌آوری مراکز غیرمجاز و استخراج رمزارز، بهینه‌سازی مصرف با اولویت بخش روشنایی معابر، اطلاع‌رسانی، فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی عمومی از جمله برنامه‌هایی است که برای عبور از اوج بار تابستان 1401 در دستور کار داریم.

وی یادآور شد: نمی‌توان ناترازی برق را به فوریت رفع کرد و زمانبر است، ما قطعی برق صنایع دارویی، مرغداری‌ها و دامداری‌ها را ممنوع و مستثنا کردیم و مجموعه صنعت برق نهایت تلاش خود را برای جلوگیری از قطعی برق انجام داده و در حال حاضر چرخه واردات دو برابر صادرات است تا بتوان نیازهای داخلی را تأمین کرد.

قطع برق 100 دستگاه پرمصرف در تهران

رجبی با یادآوری اینکه تا امروز برق 100 دستگاه پرمصرف در تهران قطع شده است، گفت: پایش مشترکان پرمصرف و تذکر به آنها مورد توجه قرار دارد و دغدغه ما پایداری امنیت برق است، تنها 6 تا 7 درصد سوخت نیروگاه‌های ما مازوت است در حالی که رسانه‌های خارجی بر روی سوزاندن مازوت در ایران مانور می‌دهند و مردم را تحریک می‌کنند اما در کشورهای پیشرفته زغال سنگ استفاده می‌شود.

خداپرست در این نشست خطاب به اعضای فراکسیون زنان مجلس گفت: شما را دعوت کردیم تا دغدغه‌ها و مسائل و مشکلات صنعت برق را با شما بانوان اثربخش در سطح جامعه در میان بگذاریم تا بتوان آنها را در سطح وسیع‌تری با ارائه و اتخاذ راهکارهای موثر مرتفع کرد.

بنفشه زهرایی دبیر کارگروه ملی سازگاری با کم آبی در ادامه با بیان اینکه موضوع آب و برق از چالش‌های مهم کشور است، گفت: در دهه های گذشته، 19 سد در کشور داشتیم که اکنون تعداد آنها به 193 سد در دست بهره‌برداری و 120 سد در حال مطالعه رسیده است.

میزان تولیدات کشاورزی نسبت به سال 57، 4 برابر شده است

وی با بیان اینکه میزان تولیدات کشاورزی نسبت به سال 57، 4 برابر شده است، افزود: همچنین تولیدات دامی 4.25 و صادرات محصولات کشاورزی 12.5 برابر شده است، یعنی توسعه انفجاری را در بخش آب و کشاورزی از نظر سدسازی و افزایش تولیدات داشتیم.

زهرایی یادآور شد: از نظر توسعه سامانه‌های تأمین آب سالم شهری و روستایی 18 میلیون نفر جمعیت شهری در سال 57 داشتیم که 74 درصد آن به آب سالم دسترسی داشتند و در حال حاضر جمعیت شهری ما 61 میلیون نفر است که بیش از 99.5 درصد آن به آب سالم دسترسی دارند و همچنین 82.5 درصد جمعیت روستایی یعنی 22 میلیون نفر دسترسی به آب بهداشتی دارند که بزرگترین دستاورد بخش آب بعد از انقلاب است.

دبیر کارگروه ملی سازگاری با کم آبی با بیان اینکه تعداد تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری 6 برابر شده و ارتقاء امنیت غذایی را بعد از انقلاب 57 داشتیم، ادامه داد: بی‌توجهی به حفظ و پایداری منابع آب تا دهه 90 و کم‌توجهی بعد از آن و همچنین بی‌توجهی به حفاظت از محیط زیست و خدمات اکوسیستم صورت گرفت که هنوز تداوم دارد و تمرکز فعالیت‌ها در حوزه آب بر افزایش تأمین بوده است به گونه‌ای که به طور مرتب سدسازی کردیم و انتقال آب انجام دادیم و همچنین آبرسانی‌های جدید را کلید زدیم و شاید بخشی از آن معلول افزایش جمعیت قابل توجهی بود که پس از انقلاب رخ داد و هیچ وقت فرصت نکردیم اثرات سازه ها را بر محیط زیست بررسی و مطالعه کنیم.

وی افزود: مانند تمامی کشورهای در حال توسعه اشتیاق عجیبی به توسعه از نظر ساخت زیرساخت‌های جدید داشتیم که اثرات آن بر محیط زیست غیرقابل انکار است؛ به شدت تحت تأثیر پدیده گرمایش جهانی و تجمع گازهای گلخانه‌ای هستیم که باعث گرمتر شدن و سرعت گرفتن استفاده از چرخه آب شده و اثرات آن بر اقلیم مناطق مختلف در کره زمین به این صورت بوده که جاهایی که پربارش بود سیل‌خیزتر و جاهایی که مانند ایران اقلیم خشک‌ داشتند، خشک‌تر شده و ما به شدت متأثر از این پدیده هستیم.

زهرایی یادآور شد: پدیده تغییر اقلیم باعث می‌شود خشکسالی‌ها و سیلاب‌ها در دوره‌های کم آبی و پرآبی شدت بگیرد و نتوانیم بخشی از آب را بدون سد تأمین کنیم بنابراین به سمت ایجاد ظرفیت‌های تنظیم و سد حرکت کردیم و بعد از سدسازی‌ها مقداری توانستیم ظرفیت‌های تأمین را افزایش دهیم و توانستیم نیازهای شرب و صنعت کشاورزی را برآورده کنیم و اگر اجازه دادیم این نیازهای کشاورزی به صورت بی‌رویه افزایش یابد بنابراین کم آبی بروز می‌کند و این اتفاق در اکثر مناطق کشور رخ داده و کم‌آبی که در اغلب مناطق کشور تجربه می‌کنیم ناشی از پدیده گرمایش جهانی و تغییر آب و هوا و رژیم بارش‌ها است و علت عمده کم آبی در ایران این است که ما مصارف را در حد خارج از توان سرزمین انجام دادیم و چنانچه بخواهیم کم آبی را حل و فصل کنیم راهی جز کاهش مصارف نداریم.

دبیر کارگروه ملی سازگاری با کم آبی با انتقاد از اینکه راهکارهای دولت‌های گذشته رساندن آب جدید به مصارف فزاینده بود که موجب خشک‌تر شدن بخش‌هایی از سرزمین شده است، با اشاره به عوامل موثر در ایجاد کم آبی در کشور تصریح کرد: تغییرات آب و هوا و تغییر اقلیم، نبود و یا محدود بودن ظرفیت ذخیره آب در آبخوان‌ها، نبود ساختار فنی و قانونی و سازمانی مناسب، فساد در نهادهای مدیریت‌کننده منابع آب، سبک زندگی پرآب طلب، کاربری نامناسب اراضی، سرمایه‌گذاری ناکافی برای توسعه زیرساخت‌ها، سرمایه‌گذاری و توسعه بیش از حد زیرساخت‌ها مانند طرح‌های انتقال آب در بالادست و ساخت سدهای متعدد، کم بودن و یا مجانی بودن قیمت آب، عوامل سیاسی، محبوبیت‌های سیاسی – اجتماعی ناشی از تخصیص آب یا توسعه زیرساخت‌های هیدرولیکی، نبود قراردادهای بین‌المللی برای ایجاد شفافیت و تخصیص آب در حوضه آبریز مشترک از جمله عوامل موثر در ایجاد کم آبی در کشور هستند.

وی ادامه داد: متأسفانه در زمینه اقتصاد آب متخصص به اندازه انگشتان دست در کشور نداریم و در گذشته پروانه بهره‌برداری آب را صادر کردیم که تناسبی بین کشت و پروانه بهره‌برداری و مصرف آب نداشته و در حال حاضر مجبور به اصلاح پروانه‌ها شدیم و در برخی از موارد منافع اقتصادی در این رابطه وجود دارد؛ ما اجازه می‌دهیم شهرها روز به روز بزرگتر شود در حالی که در تأمین آب آن عاجز مانده‌ایم و همچنین در طرح‌های توسعه مسکن در دولت‌های مختلف توجهی به مشکل کم آبی نشده است.

زهرایی با یادآوری اینکه 6 حوزه آبریز اصلی مرکزی ایران میزبان نصف جمعیت کشور است، گفت: نیمی از جمعیت ایران در این حوزه متمرکز شده که عمدتاً بیابان است یعنی نیمی از جمعیت را در جایی متمرکز کردیم که تنها کمتر از 24 درصد منابع آب تجدیدپذیر را دارا است و متأسفانه آمایش سرزمینی از نظر آب نداشتیم و جمعیت در جایی است که آبی وجود نداشته است؛ حدود 20 سال پیش جمعیت کشور 62 میلیون نفر و سرانه آب تجدیدپذیر دو هزار مترمکعب برای هر نفر در سال بود و به تدریج با افزایش جمعیت در 5سال گذشته به حدود 80 میلیون نفر رسید که سرانه آب تجدیدپذیر به حدود 1700 مترمکعب آب در سال برای هر نفر رسیده و این در تعاریف بین‌المللی به این معناست که به صورت مداوم با کمبود آب مواجه هستیم و کشوری که سرانه آب تجدیدپذیرش زیر 1700 مترمکعب در سال است، کم آبی را تجربه می‌کند و اگر برنامه‌های جمعیتی با موفقیت دنبال شود و سرانه منابع آب تجدیدپذیر به زیر هزار نفر برسد کمبود آب مزمن را تجربه خواهیم کرد و چنانچه به زیر 500 مترمکعب برای هر نفر در سال برسد، کمبود آب مطلق را تجربه می‌کنیم که مانع توسعه اقتصادی و توجه به بهداشت می‌شود.

دبیر کارگروه ملی سازگاری با کم آبی افزود: در حوزه فلات مرکزی که نیمی از جمعیت کشور قرار دارد، کمبود آب مطلق را تجربه می‌کنیم و سرانه منابع آب تجدیدپذیر استان‌های البرز، خراسان رضوی، قم، گلستان، تهران و یزد به حد کم‌آبی مطلق رسیده است و تهران از 5 استان مجاور آب تهیه می‌کند، البته وضعیت استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، کردستان و چهارمحال بختیاری از نظر آب خوب است.

وی با انتقاد از اینکه سالانه دو میلیون مترمکعب آب از آب‌های زیرزمینی‌مان را مصرف می‌کنیم، تصریح کرد:  در استان یزد دو برابر آبی که اجازه برداشت داریم، برداشت می‌شود و وضعیت آب زیرزمینی آن بسیار بغرنج است؛ 63 درصد آب مصرفی صنعت و 57 درصد آب شهری و  83 درصد  آب مصرفی روستایی از طریق آب زیرزمینی تأمین می‌شود و متأسفانه توسعه وحشتناک کشاورزی باعث ایجاد فروچاله در مناطق مختلف شده است؛ برنجکاری بی‌رویه در استان گلستان باعث ایجاد کم آبی شده و بزرگترین مسئله کم آبی ایران اضافه برداشت‌ها نسبت به آب قابل برنامه‌ریزی ابلاغی وزارت نیرو است.

راشدی مدیرکل پارلمانی وزارت نیرو در این نشست گفت: ما کشور معروف به یارانه هستیم و نه تنها به ملت خودمان بلکه به دلیل ضعف در سیستم توزیع یارانه ها در کشور در سالهای گذشته حتی حدود 40 تا 50 میلیون جمعیت اطرافمان نیز از این یارانه ها استفاده کردند. ساختار اداری کشورمان دولتی است و نیازمند اقدام انقلابی هستیم و ساختار ما نباید ساختار دولتی باشد.

وی اصلاح تعرفه مشترکان پرمصرف را اقدامی بسیار موثر و مطلوب دانست و گفت: باید به این مهم بیشتر توجه شود و مشترکان پرمصرف را جریمه کرد. در مورد مصرف آب هم باید به همین ترتیب عمل کرد، نیازمند ایجاد تحول در ساختار اقتصادی هستیم و رهاسازی انرژی و ایجاد رقابت اقتصادی و تلاش و حرکت همگانی باید در دستور کار قرار گیرد تا موازنه قدرت انجام شود. امیدواریم با این اقدامات که مبنی بر جمهوریت و اصلاح نظام است مسیر اوج و تعالی طی شود./

پایان پیام