اوج‌گیری رقابت ایران، ترکیه و اسرائیل برای صادرات فناوری پهپاد

افتتاح کارخانه ساخت پهپاد‌های نظامی ایران در 17 می‌در تاجیکستان، تازه‌ترین مورد از توسعه توانایی تولید پهپاد توسط قدرت‌های غرب آسیا به دیگر کشور‌ها است.

سردار سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران در مراسم افتتاحیه این کارخانه در دوشنبه پایتخت تاجیکستان گفت که تهران اکنون در موقعیتی قرار دارد که «می تواند تجهیزات نظامی به متحدان و کشور‌های دوست صادر کند و به افزایش امنیت و صلح پایدار کمک کنند.»

این مرکز کپی‌هایی از پهپاد «ابابیل-2» ایران را تولید خواهد کرد که می‌تواند به عنوان یک پهپاد تجسسی یا به عنوان پهپاد کامیکازه یا انتحاری عمل کند. انواع ابابیل-2، قاصف-1 و قاصف-کی 2 که به صورت محلی توسط حوثی‌ها در یمن مونتاژ می‌شوند، اغلب در حملات علیه عربستان سعودی استفاده شده اند. پهپاد‌ها و دانش و ابزار ساخت و سرویس آن‌ها در خاک تاجیکستان به این کشور اجازه می‌دهد که جایگزین بسیار ارزانتری نسبت به هواپیما‌های سرنشین دار یا پهپاد‌های پیشرفته‌تر و گرانتر بازار تهیه کند. نیروی هوایی تاجیکستان کوچک و قدیمی است و هیچ جت جنگنده‌ای ندارد.

این امر همچنین به گسترش بی‌سابقه پهپاد‌های مسلح در آسیای مرکزی منجر خواهد شد.

به گزارش «فوربز»، رونمایی از کارخانه ابابیل-2 در دوشنبه کمتر از یک سال پس از آن صورت می‌گیرد که همسایه تاجیکستان، یعنی قرقیزستان، که آن هم فاقد نیروی هوایی موثر یا هواپیمای جنگنده‌ای است، تعدادی پهپاد معروف «بایراکتار تی بی 2» ترکیه را سفارش داد. هنوز مشخص نیست که آیا خرید هواپیما‌های بدون سرنشین می‌تواند جرقه یک مسابقه تسلیحاتی بین دو کشوری شود که در اوایل سال 2021 یک درگیری کوتاه مرزی داشتند یا خیر.

مهمتر از آن، تنها یک هفته قبل از رونمایی ایران از کارخانه دوشنبه، صنایع هوافضای ترکیه (TAI) در بیانیه‌ای در 11 مه اعلام کرد که تفاهم نامه‌ای را با «مهندسی قزاقستان» برای تولید مشترک پهپاد‌های آنکا در خاک قزاقستان امضا کرده است. این معامله شامل خدمات نگهداری و تعمیرات و انتقال فناوری است. قزاقستان اولین کشور خارج از ترکیه است که پهپاد‌های آنکا در آن مونتاژ می‌شود.

قزاقستان اولین کشوری نیست که ترکیه به دنبال تولید مشترک پهپاد‌های خود با آن بوده است.

 

آنکارا پیش از این هم تعدادی پهپاد «بایراکتار تی بی 2» به جمهوری آذربایجان فروخته بود که با موفقیت در جنگ 2020 قره باغ علیه نیرو‌های ارمنی از آن‌ها استفاده کرد. پس از آن جنگ، ترکیه و آذربایجان با امضای بیانیه شوشا در ژوئن 2021 به دنبال گسترش روابط دفاعی خود بودند. یکی از پروژه‌هایی که در آن زمان گزارش شد، ساخت کارخانه تولید پهپاد‌های ترکیه در خاک جمهوری آذربایجان بود. وضعیت فعلی آن پروژه نامشخص است.

کشور دیگری که ترکیه قصد داشت هواپیما‌های بدون سرنشین خود را با آن بسازد، اوکراین بود. کیف ناوگان قابل توجهی از بایراکتار را از سال 2019 خریداری کرده بود و از خرید آن بسیار راضی بود. در واقع، عملکرد موفق این پهپاد‌ها در نبرد با روسیه از زمان تهاجم 24 فوریه، اوکراینی‌ها را ناامید نکرده است.

اکتبر گذشته، دیمیترو کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین اعلام کرد که کیف در خاک خود کارخانه‌ای برای تولید پهپاد‌های ترکیه ایجاد خواهد کرد.

او در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «قطعه زمینی که کارخانه در آن ساخته خواهد شد قبلاً انتخاب شده است.»

جنگ اوکراین تازه‌ترین نبردی است که بایراکتار توانایی خود را در میدان ثابت کرده است. با این حال، استفاده قاطع جمهوری آذربایجان از این پهپاد‌ها در پاییز 2020 بود که به طور چشمگیری علاقه خارجی‌ها را به آن افزایش داد. پهپاد دیگری که در آن جنگ مهارت خود را در نبرد ثابت کرد پهپاد هاروپ بود که توسط صنایع هوافضای اسرائیل (IAI) ساخته می‌شود. بر خلاف بایراکتار، هاروپ یک پهپاد سرگردان مسلح است که عمدتا برای سرکوب و انهدام پدافند هوایی دشمن (SEAD/DEAD) طراحی شده است. باکو در جنگ قره باغ از هاروپ‌های خود علیه سامانه‌های پدافندی اس-300 ارمنستان استفاده کردند.

 

پاییز گذشته، گزارش شد که اسرائیل و مراکش در آستانه توافقی برای تولید پهپاد‌های انتحاری مشترک، احتمالاً هاروپ، در این کشور شمال آفریقا هستند. مطبوعات اسرائیلی همچنین گزارش دادند که صنایع هوافضای اسرائیل در آن سال 22 میلیون دلار از مراکش دریافت کرده است که این گمانه زنی را تقویت می‌کند که بخشی از معامله هواپیما‌های بدون سرنشین بوده است. مراکش همچنین خرید «بایراکتار تی بی 2» را سفارش داده است.

تحولات اخیر یک بار دیگری یادآوری می‌کند که اشاعه جهانی پهپاد‌های مسلح به اوج رسیده است.